Thema: 18 jaar , deel 1: Prins Willem II, prins Willem III, kroonprins Willem en kroonprins Alexander, Koningin Wilhelmina

Inleiding thema:
Dit thema zal gaan over de staatsrechtrechtelijke meerderjarigheid van de troonopvolgers en van de kinderen van de Koning of Koningin. Nederland is sinds 1813 een Koninkrijk en sinds 1814 regelt de Staten Generaal een toestemmingswet, dat geregeld is in de Grondwet. Prinsen en Prinsessen van Oranje kunnen ook een huwelijk aanvragen zonder toestemming te vragen aan de Staten Generaal, maar daardoor verliezen ze wel hun rechten op de troon. In 1964 zag prinses Irene af van eventuele troonopvolging, toen zij zonder toestemming trouwde met Prins Carel Hugo van Bourbon Parma.

Ook haar zus prinses Christina zag af van eventuele troonopvolging, toen zij zonder toestemming trouwde van de Staten Generaal met Jorge Guillermo. Op 10 oktober 2003 maakte premier Balkenende bekend dat de regering voor het huwelijk van Prins Johan Friso en Mabel Wisse Smit geen Toestemmingswet zou indienen. Als reden werd opgegeven dat het paar de regering "niet volledige en niet juiste informatie" had verstrekt. Het was nooit eerder in de geschiedenis van het Koninkrijk der Nederlanden voorgekomen dat voor een Oranjetelg die wel aanspraak maakte op de troon, het verzoek tot indiening van de Toestemmingswet door de regering werd afgewezen. Als gevolg van het besluit verloor Prins Johan Friso zijn rechten op de troon op het moment dat zijn huwelijk met Wisse Smit werd voltrokken. Zijn jongere broer Prins Constantijn is toen de vierde (nu vijfde) troonopvolger - na Prins Willem-Alexander, prinses Amalia en Prinses Alexia geworden.

Deel I: Prins Willem II, prins Willem III, kroonprins Willem en kroonprins Alexander, Koningin Wilhelmina

Willem, zoon van stadhouder Willem V, wordt geen stadhouder maar Koning van het Koninkrijk Nederland. Willem, prins van Oranje *24-08-1772 +12-12-1843 wordt ingehuldigd in 1815 en is Koning tot aan zijn troonsafstand in 1840. Zijn zoon, prins Willem II is nu dus kroonprins en hij is *06-11-1792 + 17-03-1849. Na de vlucht van zijn grootvader stadhouder Willem V en de uitroeping van de Bataafse Republiek in 1795, trokken zijn ouders met deze 3-jarige eerst naar Engeland en daarna naar Duitsland. Zijn jeugd bracht Willem door aan het hof van de koning van Pruisen waar hij een militaire opleiding kreeg en diende in het Pruisische leger. Hij keerde met zijn vader terug naar Nederland in 1813. In 1815 werd hij troonopvolger. Hij is dan 23 jaar en de staatsrechtelijke leeftijd heeft hij dus al bereikt en indien nodig kan hij zijn vader opvolgen. Dit gebeurt pas in 1840 als zijn vader afstand doet van de troon. Hijzelf is Koning van 1840 tot aan zijn dood in 1849.

Frederik, Prins der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau is een zoon van Koning Willem I en zijn vrouw Koningin Wilhelmina. Hij is *28-02-1797 en +08-09-1881. Hij wordt 18 jaar in 1815. Hij is dan al weer 2 jaar in Nederland, waar hij het erg moeilijk had. Hij sprak de taal niet en hij kon hier niet echt goed wennen. Frederik had krachtens het huisverdrag van 4 april 1815 recht op de Duitse bezittingen van het huis Oranje-Nassau op het moment dat zijn oudere broer Willem (II) koning zou worden. Omdat deze echter niet meer in bezit van de familie waren, zou hij groothertog van Luxemburg worden. Van dit recht deed hij in 1816 in ruil voor domeinen en de titel Prins der Nederlanden afstand.

Alexander, Prins der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, zoon van Koning Willem II en koningin Anna Paulowna wordt * 02-08-1818 en is + 20-02-1848. Hij wordt 18 jaar in 1836 en als tuberculose lijder bezocht hij in november 1847 Madeira, waar hij ondanks de heilzame uitwerking toch nog stierf op 29 jarige leeftijd.

Hendrik, broer van prins Alexander wordt * 13-06-1820 en sterft op 13-01-1879. Hij wordt 18 jaar in 1838 en heeft een lange carrière in de Marine genoten en werd daarom wel Hendrik de Zeevaarder genoemd. Op zijn sterfbed wordt hij tot Admiraal benoemd. Tevens werd hij door zijn broer Willem III op 5 februari 1850 aangesteld als stadhouder van het Groothertogdom Luxemburg. Hij huwde voor de eerste maal met Amalia van Saksen-Weimar-Eisenach (1830-1872); Dit huwelijk bleef echter kinderloos.

Omdat de Oranjedynastie destijds aan een zijden draadje hing, besloot hij na het overlijden van zijn gemalin te hertrouwen, net als zijn broer Willem die sinds 1877 weduwnaar was. Zijn broer de koning had drie zoons, waarvan de oudste (kroonprins Willem) al tegen de veertig liep, en nog steeds niet getrouwd was. De tweede zoon Maurits overleed op 7-jarige leeftijd aan hersenvliesontsteking, terwijl de derde zoon, Alexander, een slechte gezondheid had. Verder was er alleen nog een oom, Frederik, maar deze had geen mannelijke nakomelingen. Mannelijke nakomelingen krijgen was nog van groot belang. Hij huwde daarom met Marie van Pruisen (1855-1888), Na vijf maanden overleed de bruidegom echter al, behoorlijk onverwacht. Het tweede huwelijk van zijn broer was net gesloten, waar hij getuige zou hebben moeten zijn. Hij kon hier echter niet heen gaan omdat hij te ziek was, maar er leek geen reden tot ongerustheid. Ook uit zijn tweede huwelijk had prins Hendrik geen kinderen, en de zoons van zijn broer kwamen jong te overlijden. Hierdoor hing de dynastie af van de dochter uit het tweede huwelijk van zijn broer Willem III, zijn toen nog ongeboren nichtje, de latere koningin Wilhelmina.

Prins Willem III, oudste zoon van Koning Willem II en Koningin Anna Paulowna is * 17-02-1817 en is + 23-11-1890. Op 17 februari 1835 wordt hij 18 jaar en staatsrechtelijk meerderjarig. Een jaar daarvoor vertrok hij naar Sint Petersburg, het geboorteland van zijn moeder, waar hij het goed kan vinden met zijn oom, de Tsaar van Rusland, een broer van zijn moeder. Want in zijn eigen land is hij niet zo geliefd. Eenmaal terug in Nederland gaat hij studeren in Leiden. Hij trouwt in 1839 met Sophie van Wurtemberg en samen krijgen zij 3 zonen: Willem, Maurits en Alexander. Prins Willem wordt in 1849 Koning na het overlijden van zijn vader. 3 zonen heeft hij, waarvan de middelste een jaar later overlijdt en weer een jaar later wordt Alexander geboren.

Kroonprins Willem *04-09-1840 +11-06-1879. Sinds 1849, na het overlijden van zijn grootvader Willem II, was hij de vermoedelijke troonopvolger van zijn vader. Prins Willem en zijn vader hadden verre van een goede relatie en zeker nadat hij niet met zijn jeugdliefde Gravin Mathilde van Limburg-Stirum mocht trouwen. De koning vond een gravinnetje te min voor een kroonprins. Mogelijk heeft er ook mee te maken gehad dat Willem III zelf een relatie zou hebben gehad met "Matties" moeder en prins Willem wellicht met zijn halfzus zou trouwen. Kroonprins Willem die zijn schoolperiode op een internaat had doorgebracht, vertrok na de afwijzing voor zijn huwelijk naar Parijs, waar hij zich stortte in een leven van drank en gokken. Op 11 juni 1879 stierf prins Willem, 38 jaar oud, totaal berooid, aan een combinatie van tyfus, leveraandoening en uitputting. Zijn vader zou hij dus niet opvolgen. Toch had hij ook in Parijs nooit geheel en al zijn statuur verloren; bij zijn baar lag een krans van ex-keizerin Eugenie van Frankrijk en één van de Engelse kroonprins Edward. Zijn jongere broer Alexander werd nu de kroonprins

Kroonprins Alexander *25-08-1851 +21-06-1884 Vanaf het overlijden van zijn broer Willem op 11 juni 1879 tot aan zijn dood was Alexander de kroonprins. Hij werd echter nooit koning, want zijn vader overleefde hem. Prins Alexander was van jongs af aan nerveus en ziekelijk. Voor zijn moeder was dat reden hem met veel zorg te omringen. Zijn vader ergerde zich daaraan. In tegenstelling tot zijn oudste broer had prins Alexander een gedisciplineerd intellect en las hij veel. Hij studeerde in Leiden en nadien woonde hij aan de Kneuterdijk te Den Haag. In 1876 installeerde zijn oudoom prins Frederik hem als lid van de orde van het Groot-Oosten der vrijmetselaars. Hij volgde prins Frederik na diens dood op als Grootmeester. Prins Alexander stierf ongehuwd en kinderloos op 32-jarige leeftijd op 21 juni 1884 aan tyfus. Zijn vader verbleef op dat moment in het buitenland en was niet van zins zijn verblijf daar te onderbreken. De koning keerde uiteindelijk pas op 15 juli 1884 terug. Prins Alexander werd op 17 juli 1884 bijgezet in de grafkelder van de Nieuwe Kerk te Delft. Zijn halfzusje Wilhelmina was vanaf zijn overlijden de vermoedelijke troonopvolgster.

Wilhelmina, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses der Nederlanden
De geboorte van Wilhelmina leek meteen de redding van de Oranje Dynastie. Als haar vader Koning Willem III in 1890 komt te overlijden, is het kleine prinsesje pas 10 jaar oud. Haar moeder Koningin Emma zal optreden als Regentes voor het Koninkrijk. Als zij op 31 augustus 1898 18 jaar wordt betekend dit voor Wilhelmina dat zij Koningin wordt. Zij is ondertussen klaargestoomd voor het Koningschap door o.a. haar moeder. Heel Europa was in september 1898 onder de indruk van de inhuldiging van koningin Wilhelmina in Amsterdam. Als Wilhelmina op 31 augustus 18 jaar wordt, legt de Regentes haar waardigheid neer en aanvaardt haar dochter de Regering.

Wilhelmina's achttiende verjaardag werd in Den Haag gevierd. Precies op het moment dat zij de eerste 18 jaar van haar leven had vol gemaakt, om half zes 's middags, tekende ze haar eerste officiële stukken. Daarmee had zij de regering aanvaard. Het koninginnetje was in vol ornaat en nam daarna deel aan een galamaaltijd.

In de afkondiging, waarin zij zich voor het eerst zelfstandig richt tot haar volk zegt zij o.a. (in de bewoordingen van die tijd)
“Mijn innig geliefde Moeder, aan wie ik onuitsprekelijk veel verschuldigd ben, gaf mij het voorbeeld van een edele en verhevene opvatting der plichten, die nu op mij rusten. Ik stel mij ten doel dat voorbeeld na te volgen, te regeeren, zooals van een vorstin uit het Huis van Oranje wordt verwacht”.

En week later zal Wilhelmina worden ingehuldigd als Koningin in de Nieuwe Kerk te Amsterdam. Inhuldigingsrede op 6 september 1898:
Mijne Heeren, Leden der Staten-Generaal, Reeds op jeugdigen leeftijd heeft God Mij door het overlijden van Mijnen onvergetelijken Vader tot den Troon geroepen, dien Ik onder het zoo wijze en zegenrijke Regentschap Mijner innig geliefde Moeder beklom. Na vervulling van Mijn achttiende levensjaar, heb Ik de regeering aanvaard; Mijne proclamatie heeft dit aan Mijn dierbaar Volk bekend gemaakt.

Thans is de ure gekomen, waarin Ik Mij, te midden van Mijne trouwe Staten-Generaal, onder aanroeping van Gods heiligen Naam, zal verbinden aan het Nederlandsche Volk, tot instandhouding van zijne dier- baarste rechten en vrijheden. Zoo bevestig Ik heden den hechten band, die tusschen Mij en Mijn volk bestaat, en wordt het aloude verbonden tusschen Nederland en Oranje opnieuw bezegeld. Hoog is Mijne roeping, schoon de taak, die God op Mijne schouders heeft gelegd. Ik ben gelukkig en dankbaar het Volk van Nederland te mogen regeeren, een volk klein in zielental, doch groot in deugden, krachtig door aard en karakter.

Ik acht het een groot voorrecht, dat het Mijne levenstaak en plicht is al Mijne krachten te wijden aan het welzijn en den bloei van Mijn dierbaar Vaderland. De woorden van Mijnen beminden Vader maak ik tot de Mijne: ,,Oranje kan nooit, ja nooit genoeg voor Nederland doen.’’ Bij de vervulling van Mijne taak heb ik Uwe hulp en medewerking noodig, Mijne Heeren, Leden der Volksvertegenwoordiging; Ik ben overtuigd dat Gij Mij die in ruime mate zult verleenen. Laat ons samen arbeiden voor het geluk en den voorspoed van het Nederlandsche Volk. Dat zij Ons aller levensdoel! God zegene Uwen en Mijnen arbeid, dat strekke tot heil van Ons Vaderland.’’ Daarna hief koningin Wilhelmina haar hand omhoog en legde de volgende eed af:
'Ik zweer aan het Ne- derlandsche volk, dat Ik de Grondwet steeds zal onderhouden en handhaven. Ik zweer dat Ik de onaf- hankelijkheid en het grondgebied des Rijks met al Mijn vermogen zal verdedigen en bewaren; dat Ik de algemeene en bijzondere vrijheid en de rechten van alle Mijne onderdanen zal beschermen, en tot in- standhouding en bevordering van de algemeene en bijzondere welvaart zal aanwenden, welke de wet- ten te Mijner beschikking stellen, zooals een goed Koning schuldig is te doen. Zoo waarlijk helpe Mij God almag- tig.'

"Er gebeurde zowat niets", schreef ze in "Eenzaam, maar niet alleen". "Moeder had zich plichtmatig stipt van al wat regeren was teruggetrokken. Maar verder veranderde er niets. Dezelfde omgeving, dezelfde geest, dezelfde kooi (...). Volgzaam deed ik wat er van mij verlangd werd. Ik luisterde altijd naar de raad van moeder, natuurlijk uitgezonderd in regeringsaangelegenheden (...) Wat mij nog ontbrak was levenservaring, levenswijsheid en een visie op de mogelijke en wenselijke ontwikkeling van Nederland in de naaste toekomst".

Koningin Wilhelmina is 50 jaar Koningin geweest als zij afstand doet van de troon in 1948 t.g.v. haar dochter Juliana.

(Tekst: Anja van der Steen)