Paleis Noordeinde

Thema: Kastelen en Paleizen van de Oranjes
In dit deel: Paleis Noordeinde

Paleis Noordeinde is rond 1533 ontstaan toen een middeleeuwse hofstede werd verbouwd. Het werd in 1595 aangekocht door de Staten van Holland, die het aan Louise de Coligny ter beschikking stelden. Zij ging er wonen met haar zoon Frederik Hendrik. In 1609 werd het aan de Oranjes geschonken. Frederik Hendrik liet het paleis in 1640 verbouwen naar een ontwerp van de architecten Jacob van Campen en Pieter Post. Na zijn dood in 1647 woonde zijn vrouw Amalia van Solms in het paleis tot haar dood in 1675. Het kwam in bezit van stadhouder Willem III. Bij zijn dood in 1702 werd het Pruisisch bezit. In 1754 verkocht koning Frederik de Grote van Pruisen Noordeinde aan Willem V. Zijn zoon Willem woonde van 1792 tot 1795 op Noordeinde.

Rond 1700 werd Paleis Noordeinde ook wel "Het Oude Hof" genoemd en was ‘t van 1813 tot 1940 de residentie van de regerend vorst. Rond 1870 werd het paleis uitgebreid met de Koninklijke Stallen. De zoon van stadhouder Willem V, erfprins Willem, de latere Koning Willem I, ging in 1792 op paleis Noordeinde wonen. Maar als in 1795 de Fransen het land binnen vallen, is het stadhouderlijk gezin gedwongen uit te wijken naar Engeland. Het Oude Hof wordt eigendom van de Bataafse Republiek. Zo wordt het Oude Hof nationaal bezit. Dat is het tot op de dag van vandaag. Koning Willem I kreeg het in 1813 na terugkeer in Nederland ter beschikking als winterpaleis. In 1814-1817 werd het paleis verbouwd en uitgebreid. Het werd toen gezien als tijdelijk paleis. Er waren namelijk plannen voor grote Koninklijke paleizen, zowel één in Den Haag als één in Amsterdam. Door toedoen van Willem I werd dit uitgesteld en werd ter vervanging van het stadhouderlijk kwartier op het Binnenhof het Oude Hof verbouwd tot koninklijk paleis. Er werden toen gotische elementen toegevoegd. Bij een verbouwing in 1961 zijn deze weer verwijderd. Koning Willem II woonde niet op Noordeinde; Koning Willem III weer wel. Onder zijn bewind kwamen flink wat wijzigingen in het interieur tot stand. In 1880 werd Prinses Wilhelmina op Noordeinde geboren. Zij zou er na de dood van haar vader blijven wonen met haar moeder, Koningin Emma, en vervolgens met haar echtgenoot, Prins Hendrik. In 1909 werd hun dochter Juliana hier geboren.

In 1948 werd het paleis gedeeltelijk door brand verwoest. Daarbij bleef de kostbare Indische Zaal - geschenk van de Indische bevolking voor het huwelijk van de koningin in 1901- gelukkig bewaard, maar werden plafonds en decoratie van de balkonzaal, kleine en grote balzaal en de rode zaal in ernstige mate aangetast. Het middengedeelte van het paleis werd volledig door de brand verwoest.

In datzelfde jaar wordt Juliana Koningin. Ze geeft de voorkeur aan Paleis Soestdijk als officiële residentie. In de rechter achtervleugel waren de kantoren van de hofhouding gevestigd. Prinses Wilhelmina gaf de voorkeur aan Paleis Het Loo dat veel meer comfort en privacy boden dan het sterk verouderde Noordeinde dat midden in een drukke binnenstad ligt. Tussen 1952 en 1976 was in de noordelijke vleugel van het Paleis het Institute of Social Studies gevestigd.

Na een enorme renovatie vanaf 1976 is het in 1984 in gebruik genomen als werkpaleis van Koningin Beatrix. Ook heeft het gebouw ontvangstruimten en een logeervleugel. Daarnaast wordt Noordeinde gebruikt als plaats waar het publiek afscheid kon nemen van Prins Claus, Prinses Juliana en Prins Bernhard. Het was op de dag van de uitvaart het vertrekpunt van de ceremoniële overbrenging van het stoffelijk overschot naar de grafkelder van Oranje-Nassau in de Nieuwe Kerk te Delft. Maar ook wordt het paleis bij vrolijkere gebeurtenissen gebruikt. Zo vertrekt ieder jaar vanaf hier de stoet naar de Ridderzaal op Prinsjesdag. Na de rijtoer komt de familie nog even op het balkon. Ook lagen op Noordeinde de felicitatieregisters n.a.v. de geboortes van de prinsessen Amalia, Alexia en Ariane

Enkele interieurfoto’s:

Op het plein tegenover het paleis staat een bronzen beeld van Koningin Wilhelmina, gemaakt door de beeldhouwster Charlotte van Pallandt. Direct tegenover het paleis staat een standbeeld van Willem van Oranje te paard, dat er in 1848 werd neergezet in opdracht van Willem II. Het is één van de twee standbeelden van Willem van Oranje in Den Haag. Stadhouder Frederik Hendrik kocht omstreeks 1640 een weiland achter Paleis Noordeinde met de bedoeling er een tuin aan te leggen. In de tuin staan verschillende gebouwen, waaronder het Koninklijk Huisarchief. De Koninklijke Stallen zijn vanuit de tuin bereikbaar. De tuin is aan de gemeente Den Haag geschonken, en is toegankelijk voor het publiek van zonsopkomst tot zonsondergang. De tuin blijft alleen gesloten als er belangrijke gasten op het paleis zijn.

Koningin Beatrix, Kroonprins Willem-Alexander, Prinses Máxima, Prof.mr. Pieter van Vollenhoven, Prinses Margriet, Prins Constantijn en Prinses Laurentien op Prinsjesdag 2010:

(Met dank aan Anja, foto's: Wikipedia, RVD, Marina Francken)