Paleis Huis ten Bosch

Thema: Kastelen en Paleizen van de Oranjes
In dit deel: Paleis Huis ten Bosch

Paleis Huis ten Bosch in Den Haag is het woonverblijf van Koningin Beatrix. Het paleis ligt in het Haagse Bos met de entree aan de Bezuidenhoutseweg. Hoewel de Koningin er woont is het paleis een eigendom van de Staat (Rijksgebouwendienst)

Paleis Huis ten Bosch is gebouwd in de zeventiende eeuw. Op 2 september 1645 legde de voormalige koningin Elizabeth Stuart, aangehuwde nicht van stadhouder Frederik Hendrik, de eerste steen voor wat de Sael van Oranje moest gaan heten; een zomerverblijf voor Frederik Hendrik en zijn vrouw Amalia van Solms . De architect Pieter Post maakte het ontwerp voor het verblijf. Toen Frederik Hendrik in 1647 overleed, maakte Amalia van Solms een mausoleum(Een mausoleum is een gebouw waarin het lichaam van een overleden persoon, wordt bewaard.) van het paleis ter herinnering aan haar man. De centrale koepelzaal (de “Oranjezaal”) werd geheel gedecoreerd met schilderingen die het leven en glorie van Frederik Hendrik afbeelden. Na het overlijden van Amalia van Solms kwam het paleis in handen van haar dochters. Albertine Agnes, die als enige in de republiek woonde, kreeg het vruchtgebruik. Dit vruchtgebruik verkocht ze een paar jaar later aan haar neef Willem III van Oranje-Nassau. Toen deze in 1702 kinderloos overleed, kwam het paleis in handen van koning Frederik Willem I de koning van Pruisen, die afstamde van Frederik Hendrik. Deze gaf in 1732 het paleis terug aan de Oranjes. Stadhouder Willem IV was genoodzaakt het paleis grondig te renoveren en uit te breiden. Zo werden naar ontwerp van Daniël Marot onder andere twee vleugels aan het paleis gebouwd (deze zouden later de Haagse vleugel en de Wassenaarse vleugel gaan heten) en werd het voorhuis vergroot en van een verdieping voorzien. Zowel Willem IV als Willem V verbleven regelmatig in het paleis. Onder de bewoning van de laatste stadhouder en zijn vrouw kwam de inrichting van de Japanse zaal tot stand.

Na de Franse inval van de Republiek in 1795 werd paleis Huis ten Bosch in beslag genomen als oorlogsbuit en overgedragen aan de Staat. Het meubilair werd grotendeels verkocht. Het gebouw deed dienst als gevangenis tijdens de omwenteling in 1795 en drie jaar later onder het Uitvoerend Bewind. Vervolgens werd het bestemd als museum, de “Nationale Kunst-Gallerij” en was het toegankelijk voor zes stuivers op initiatief van Alexander Gogel. In 1805 werd het paleis woonhuis voor raadpensionaris Rutger Jan Schimmelpenninck en voor Lodewijk Napoleon, die in 1806 tot koning van Holland werd benoemd. Hoewel Lodewijk Napoleon slechts kort in Huis ten Bosch woonde, had hij een grote invloed op de inrichting van het paleis. Veel van de meubelen die hij invoerde, bevinden zich tot op de dag van vandaag in het paleis. De volgende gebruiker was generaal Charles-François Lebrun. Toen in 1815 Nederland een monarchie werd met koning Willem I aan het hoofd, werd Huis ten Bosch weer woonhuis van de Oranjes. Vooral koning Willem I, koningin Sophie en koningin Wilhelmina verbleven regelmatig in Huis ten Bosch.

Vanaf 1855 leefde het paar (Willem III en Sophie) feitelijk gescheiden van tafel en bed. Koningin Sophie verhuisde naar Paleis Huis Ten Bosch, terwijl de koning op paleis Noordeinde verbleef en zomers op paleis Het Loo te Apeldoorn. Alleen bij officiële gelegenheden vertoonden zij zich nog in het openbaar. Na haar dood in juni 1877 werd Huis ten Bosch voor verschillende doeleinden gebruikt, maar niet meer als woonhuis. Zo werd er in 1899 een wereldvredesconferentie gehouden. Ook Koningin Wilhelmina verbleef af en toe met Prinses Juliana wel eens in het paleis. Tijdens de regeringsperiode van Koningin Juliana werd Huis ten Bosch veel gebruikt om er gasten en politici te ontvangen. In de negentiende eeuw werden een aantal veranderingen aangebracht, die later geen verbeteringen bleken te zijn, want ze zijn vrijwel allemaal weer ‘teruggedraaid’ bij de grote restauratie die rond 1950 plaats vond.

Enkele foto’s van het interieur:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het paleis niet in gebruik geweest door de Koninklijke familie. Bijna was Paleis Huis ten Bosch in de Tweede Wereldoorlog afgebroken door de Duitse bezetters, omdat er een tankgracht voor de verdediging van Den Haag moest worden aangelegd. Afbraak kon voorkomen worden, maar wel raakte het paleis tijdens de oorlog zwaar beschadigd. Na de oorlog werd het gerestaureerd en weer bewoonbaar gemaakt. Koningin Juliana en Prins Bernhard ontvingen van het Nederlandse volk de tuinbeplanting als cadeau voor hun 12½-jarig huwelijk. Juliana heeft er af en toe gelogeerd als ze voor regeringszaken in Den Haag moest zijn. Na een grondige restauratie in 1977, koos Koningin Beatrix in 1981 paleis Huis ten Bosch als haar woonhuis. Vanaf dat moment was Den Haag dus weer de residentie van de Koninklijke familie. Op 10 augustus 1981 zijn Koningin Beatrix en Prins Claus met hun kinderen in Paleis Huis ten Bosch gaan wonen. Naast een woonfunctie heeft het paleis nu ook een representatieve functie en is het tevens in gebruik als gastenverblijf. Daarnaast wordt bij het aantreden van een nieuw kabinet traditioneel een foto gemaakt op het bordes van Huis ten Bosch. De privévertrekken van de koningin bevinden zich in de Wassenaarse vleugel. De Haagse vleugel wordt gebruikt als gastenverblijf en voor ondersteunende doeleinden. Het hoofdgebouw heeft een representatieve functie.

Huis ten Bosch is een prachtig decor voor foto’s. Een selectie foto’s die in de loop der jaren in en om het paleis gemaakt zijn:

(Met dank aan Anja, foto's: RVD)