Wilhelmina 1880-1962: XI

1931 – 1935

Hoewel Koningin Wilhelmina regelmatig poseerde voor een nieuw officieel staatsieportret, werden foto’s pas sinds 1931 gebruikt voor een postzegel. In 1931 maakte fotograaf Ziegler een bijzonder mooi Koninklijk portret van Wilhelmina, waarvan de bovenste helft gebruikt werd voor de postzegels van 36, 70 en 80 cent die in 1931 en 1933 werden uitgegeven.

Na lange tijd ging  Koningin Wilhelmina in juni 1931 ook weer eens op staatsbezoek. Wederom naar Frankrijk voor de tweede keer in haar regeringsperiode. Haar man Prins Hendrik en de nu 22-jarige Juliana vergezelden haar tijdens het ruim twee dagen durende bezoek. Op de binnenplaats van het Elysée inspecteert de Koningin, zoals traditie is bij ieder staatsbezoek, de erewacht. Ook wordt ze ontvangen door het gemeentebestuur.

En hoewel de Fransen al sinds 14 juli 1795 de Marseillaise als officieel volkslied hebben, wordt het Wilhelmus in 1932 officieel geregistreerd als Nederlands volkslied. Het vervangt: ‘Wien Neêrlands bloed’ – een lied wat eigenlijk nooit populair is geworden. Het Wilhelmus werd in de loop van de jaren tijdens de strubbelingen tussen noord – en zuid Nederland al steeds geliefder in het noorden. Bij de inhuldiging van Koningin Wilhelmina werd het Wilhelmus zelfs al officieel gespeeld (Wilhelmina’s voorkeur), maar pas in 1932 stond het zwart op wit. In voorbereiding op het 35-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina werd het vastgelegd door de regering.

Wilhelmina's schilderstalent 
In haar vrije tijd probeerde Koningin Wilhelmina zoveel mogelijk te schilderen. Dankzij lessen van schilders als Albert Roelofs, Willem van Konijnenburg en Louis van Soest wist ze al snel een professioneel niveau te behalen. De Haagse Kunstenaarsvereniging Pulchri Studio nodigde de koningin in 1932 dan ook uit om voor hen te schilderen. Het liefst schilderde de Koningin landschappen van de Veluwe en de Scheveningse Duinen, maar ook tijdens vakanties naar Noorwegen, Zwitserland, Engeland en Schotland ging de schildersezel mee. Sterker nog; daar draaiden haar vakanties om. Naar eigen zeggen was schilderen voor haar de manier om haar verbondenheid met Gods schepping tot uitdrukking te brengen. Veel van haar schilderijen werden in januari 1933 zelfs naar Indonesië (toen nog Nederlands-Indië) gebracht voor een tentoonstelling. De ingepakte schilderijen van Koningin Wilhelmina, die te herkennen zijn aan de oranje band, werden aan boord van de M.S. Indrapoera gebracht, en vanuit Rotterdam naar Indonesië gevaren.

Bijzonder jubileumjaar
In 1933 werd in Nederland herdacht dat Willem van Oranje 400 jaar geleden geboren werd. Zo zijn Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en Prinses Juliana in januari op de universiteit van Leiden aanwezig bij een bijeenkomst en wordt er op de geboortedag zelf (23 april) een standbeeld van Willem van Oranje onthuld door Koningin Wilhelmina. De Koninklijke Militaire Kapel zorgde voor de stemmige, muzikale omlijsting. Veel muziek en zang is er ook te horen op de jubileumavond van de vereniging ‘Ons Hollandsch Lied’ in de zaal van de dierentuin. Juliana, die met haar liefde voor liedjes zelf ook het liefst op het podium tussen de dames van ‘Con Amore’ had gestaan, moest zich bij deze bijeenkomst inhouden niet vrolijk mee te doen. 1933 werd, zeker met wat een jaar later gebeurde, een echt feestjaar. Koningin Wilhelmina zat precies 35 jaar op de troon en dat werd op meerdere momenten in september van dat jaar gevierd. Ook was er aandacht voor Koningin Emma die op 2 augustus 1933 haar 75e verjaardag vierde op Paleis Soestdijk. Op 6 september vond er al een rijtoer met de jubilerende Wilhelmina en haar familie plaats door Amsterdam, maar op 10 september werd er helemaal groots uitgepakt. Het regeringsjubileum van de Koningin werd gevierd in het Olympisch stadion, met voor het eerst een hoorbaar sprekende Koningin op beeld. Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik, Prinses Juliana en Koningin-moeder Emma arriveerden per koets door de met zijde versierde Marathonpoort. Vanaf de Koninklijke tribune zag de familie de hele middag een defilé aan mensen. Van muziek tot turnverenigingen. Koningin Wilhelmina genoot en sprak tot slot een dankwoord uit; ”Pogen mijn plicht te vervullen tegenover bet Vaderland, is mij in donkere tijden méér dan ooit een voorrecht en bron van blijdschap waar ik mij gedragen weet door uwe trouw en medeleven. De Nationale gedachte bindt ons hier allen tezamen. Wij zullen ons zelf zijn en blijven. Wij willen voortbouwen op de grondslagen door onze Vaderen gelegd. Ons bewust van onze roeping tegenover ons zelf en in het groote gezin der Volkeren".

Later volgde nog een geschreven dankwoord van de Koningin over de bijzondere middag: “Het is mij een behoefte nogmaals uiting te geven aan mijn diepgevoelden dank jegens allen, die Zaterdag uit alle deelen des lands in het Stadion te Amsterdam zijn samengestroomd om mij blijk te geven van hunne liefde en aanhankelijkheid en die dezen dag tot een onvergetelijke feestdag voor mij hebben gemaakt.” Ruim een week later werd in de paleistuin van Noordeinde het feestje nog eens dunnetjes over gedaan met een kinderhulde van 20.000 kinderen. Koningin Wilhelmina, Prins Hendrik en Prinses Juliana keken toe vanaf de trap om zich vervolgens door Den Haag te laten vervoeren en toegejuicht te worden door duizenden mensen.

Grote belangstelling was er ook voor Koningin Wilhelmina toen ze op 18 november de eerste verkeersbrug opende tussen Zaltbommel en Waardenburg met de naam ‘De Bommelse Brug’. Een brug die door de smalle rijbanen in de stalen kooiconstructie overigens in 1996 weer gesloopt werd.

Afscheid van Prins Hendrik en Koningin-moeder Emma

Als de Koninklijke familie (Wilhelmina, Hendrik en Juliana) in januari 1934 op vakantie gaan met de trein naar Zwitserland, hebben ze nog lang geen weet van het feit dat dit de laatste onbezorgde vakantie is voorafgaand aan een jaar met veel verdriet. Een paar maanden later, op 20 maart overleed Koningin-moeder Emma op 75-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longontsteking op het Paleis Lange Voorhout. Een datum waarop precies zeventig jaar later ook haar kleindochter zal overlijden. Kort na het overlijden van Emma zijn honderden mensen getuige van een in het zwart gesluierde Koningin die het paleis Lange Voorhout betreedt. Een week later, op 27 maart, wordt Emma bijgezet in de grafkelder van de Oranjes in de Nieuwe Kerk in Delft. Kort na de uitvaart spreekt de Koningin op 31 maart een dankwoord uit via de radio. Voorafgaand is ook nog Koningin Emma te horen. Een jaar voor haar overlijden sprak ze een boodschap in ten behoeve van de tuberculosebestrijding. Nog geen drie maanden na het overlijden van haar moeder besluit Koningin Wilhelmina naar Zwitserland te reizen om uit te rusten. Maar op haar vakantieadres kreeg ze een zorgwekkend telefoontje dat haar man op het kantoor van het Rode Kruis een zware hartaanval had gekregen. Omdat de artsen een herhaling niet uitsloten, reisde Koningin Wilhelmina direct terug naar Nederland. Prins Hendrik overleed uiteindelijk op 3 juli, om half twee ’s middags aan een hartstilstand. Juliana, die nog in Engeland verbleef, werd door Koningin Wilhelmina telefonisch op de hoogte gebracht van het overlijden van haar vader en vertrok nog diezelfde avond per Batavier. Ook verscheen er ’s avonds een ‘Buitengewone Staatscourant’ waarop een mededeling van Wilhelmina stond: "Het heeft God behaagd, Mijn beminden Echtgenoot tot Zich te nemen. Hij is hedenmiddag zacht en kalm plotseling ontslapen. Met groote droefheid geef ik daarvan kennis. Ik ben overtuigd, dat allen deelen in Mijn smart en die van Mijne Dochter.” De volgende ochtend, 4 juli, werd de jonge prinses in de haven opgevangen door Wilhelmina. Het eerste wat Prinses Juliana bij thuiskomst deed waren de ringen – die haar moeder had laten verwijderen – weer terug om de vingers van haar vader schuiven. Op 11 juli, een week na zijn overlijden, werd Prins Hendrik bijgezet in de Nieuwe Kerk in Delft. Naar eigen wens in het wit. Klokslag kwart voor tien vertrok de rouwstoet met witte lijkkoets van Paleis Noordeinde onder toeziend oog van Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana die beide in het wit gekleed waren en in de vestibule stonden. Even later stonden ze ook bij de Nieuwe Kerk in Delft toen daar de kist werd binnengedragen. Er waren veel toeschouwers op de been. Op de daken van de huizen en winkels die aan de markt liggen zaten vele tientallen mensen.

Na 44 jaar bestond de Koninklijke familie opnieuw uit maar twee personen; Wilhelmina en Juliana, zoals in 1890 Emma en Wilhelmina achterbleven na het overlijden van Koning Willem III.

Twee jaar in witte rouwkleding
Na het overlijden van haar man droeg Koningin Wilhelmina nog lange tijd – zeker twee jaar – witte rouwkleding. Ook poseerde ze regelmatig voor officiële foto’s, wat indrukwekkende portretten opleverde. Zo poseerde ze voor fotograaf Franz Ziegler op de trap van Paleis het Loo in het najaar van 1934. Later bleek dat Koningin Wilhelmina op die foto slanker gemaakt is dan ze eigenlijk was.

Het overlijden van zowel haar moeder en man in één jaar tijd was erg moeilijk en emotioneel voor de Koningin. Het liefst wilde ze in die periode aftreden omdat ze meende dat het volk een ‘beetje op haar was uitgekeken’ en om ze zich onmachtig voelde om het kabinetsbeleid bij te sturen, maar omdat Prinses Juliana nog ongehuwd was, wilde ze dat haar dochter nog niet aandoen. Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana verschenen vanaf 1935 bijna altijd samen in het openbaar. Ook werden ze gefotografeerd tijdens een fietstocht in januari. Beiden waren goed ingepakt, omdat het eigenlijk geen fietsweer is, maar op haar geliefde vervoersmiddel kreeg Koningin Wilhelmina nog de meeste afleiding.

Na hun jaarlijkse bezoek aan Amsterdam, vertrokken Koningin Wilhelmina en Prinses Juliana bovendien voor een lange vakantie ( 6 augustus tot 11 september) naar Schotland, waar ze onder andere een lange tocht te paard door de Schotse Hooglanden maakten. Koningin Wilhelmina schildert er ook veel, en kan weer genieten. Na de vakantie had ze weer  positieve energie, en legde ze veel werkbezoeken af. Zo bezichtigt ze een tentoonstelling van ontwerpen voor een gedenkteken voor haar moeder in de Ridderzaal. Ook inspecteert ze verschillende brigades, zoals de Marechaussee Brigade in Oss.

Foto's:  © Ziegler, RVD