1946-1950
Tot april 1946 woonde Koningin Wilhelmina uit medeleven met het Nederlandse volk in een huurhuis aan de nieuwe Parklaan in Den Haag. Apeldoorn bleef echter behoorlijk aan haar trekken, dus woonde ze vervolgens nog even in een villa aan de Waldeck Pyrmontlaan in Apeldoorn. Toen ze daar toch ook echt de ruimte van het Loo begon te missen, nam ze weer haar intrek in het paleis. In de periode na de oorlog had de Koningin maar weinig vrije tijd. Haar dagen waren gevuld met openingen, kransleggingen en ontvangsten. Ook reikte ze in juni 1946 de Militaire Willemsorde en andere onderscheidingen uit op vliegbasis Soesterberg.
Foto: © Willem van de Poll/ Nationaal Archief
Een maand daarvoor had ze nog een krans gelegd in het voormalig SS-concentratiekamp Vught. De oorlog liet haar, logisch, niet zomaar los. Prinsjesdag zou voorlopig ook sober gevierd worden, zo besliste ze. En inderdaad, in 1945, 1946 en 1947 zou de Gouden Koets in de stal blijven en ontbraken de militaire pracht en praal. De Koningin arriveerde deze jaren samen met Prinses Juliana en Prins Bernhard
met een auto op het Binnenhof.
 |
| Prinsjesdag 1946. Foto: © Thuring/RVD |
 |
| Koningin Wilhelmina met Koning George VI. Op de achtergrond de paarden. |
In september 1946 keerde Wilhelmina ook weer even terug naar Engeland, waar ze al die jaren had gewoond. Ze bracht een staatsbezoek aan de Engelse Koning George VI. Als dank voor de medewerking aan de bevrijding van Nederland schonk de Koningin Engeland 38 zwarte en grijze paarden. Een deel van de Britse Koninklijke familie was erbij toen bij Buckingham Palace de paarden getoond werden. Kort voor haar 66e verjaardag bracht de Koningin nog een bezoek aan Hengelo en Enschede, ontving ze Engelse padvinders op Paleis het Loo en bezocht ze het monument in Zutphen ter nagedachtenis aan de negen slachtoffers die op 31 maart 1945 door een executiepeloton van de Sicherheitsdienst zijn vermoord. Zelfs op haar verjaardag zocht ze weer een ander monument op, het Airborne Division herdenkingsmonument in Park Hartenstein, om daar een krans te leggen. Een paar weken later keerde ze terug om op het Airborne-kerkhof Oosterbeek (bij Arnhem) gesneuvelden te herdenken en een gedenkteken te onthullen. Zowel veteranen als nabestaanden keken vanachter het monument toe. ‘Geheime bezoeken’ waren er ook bij. Zo bezocht Koningin Wilhelmina op 9 oktober 1946 de tijdelijke begraafplaats van Britse soldaten die waren gesneuveld tijdens de bevrijding van de regio Nijmegen. Een fotograaf legde het moment toch vast, en liet de foto publiceren, waar de Koningin niet zo blij mee was. Tot slot bracht Wilhelmina eind ’46 een staatsbezoek aan België waar ze wederom de nodige onderscheidingen uit te delen had.
1947 begon feestelijk met de geboorte van een vierde kleindochter. Op 18 februari werd Maria Christina, met als roepnaam Marijke geboren. Het hield Koningin Wilhelmina echter wel tegen om haar dochter, die net opnieuw moeder was geworden, te vragen of ze haar taak wilde overnemen..
Foto: © RVD
Na de oorlog was Koningin Wilhelmina namelijk oververmoeid geraakt en dacht ze regelmatig over aftreden. Voor de buitenwereld was er weinig van te merken. Ook in 1947 had Wilhelmina weer ontelbaar veel werkbezoeken. Ze was onder andere aanwezig bij de herdenking van de ‘Woeste Hoeve’ waar 117 Nederlanders door de Duitsers zijn vermoord als vergelding voor de aanslag op Generaal Rauter. Op haar verjaardag, 31 augustus, nam ze vanaf het bordes van Paleis Huis ten Bosch de zanghulde van de Christelijke Zang en Oratorium Vereniging in ontvangst. Ook Juliana, Bernhard en de kleinkinderen waren hierbij aanwezig.
Het moet omstreeks deze periode zijn geweest dat Koningin Wilhelmina aan Prinses Juliana gevraagd heeft of ze tijdelijk voor haar wilde regeren. Op 9 oktober 1947 stond alles nog in het teken van de doop van Prinses Marijke in de Utrechte Domkerk. Het was een extra feestelijke dienst en voor de Koninklijke familie bijzonder om na de wat sobere doopdiensten van Irene en Margriet in de oorlog nu ook weer op Nederlandse bodem, in een Nederlandse kerk hun kind te kunnen laten dopen. Een paar dagen later, op 14 oktober 1947 werd Juliana benoemd tot regentes. Behalve vanwege haar gezondheidsproblemen droeg Koningin Wilhelmina haar taak ook over aan haar dochter omdat ze teleurgesteld was in het naoorlogse Nederland, waar de oude politieke tegenstellingen weer in ere werden hersteld. Ze overwoog niet lang meer te wachten met een officiële troonswisseling. Al nam ze weer wel vanaf 1 december het regentschap op zich. In de tussentijd – toen haar dochter even regentes was – was Wilhelmina maar weinig te zien. Ze had dus echt rust genomen, maar was wel even in beeld bij de intocht van Sinterklaas. Sinterklaas kwam in november ’47 onder grote publieke belangstelling naar de Dam. Op het balkon van het paleis stonden ook Koningin Wilhelmina, Prinses Juliana, Prins Bernhard en de prinsesjes. Toen de Sint dichterbij het paleis kwam, wandelde het gezelschap het paleis uit, zodat de prinsesjes hem persoonlijk konden begroeten. Prinses Margriet werd door Bernhard opgetild om het paard een wortel te geven. Wat de prinsesjes niet wisten is dat Wilhelmina zelf ook regelmatig
voor Sinterklaas speelde.
Op 13 december was Koningin Wilhelmina opnieuw op de Dam te vinden waar ze een krans legde bij het herdenkingsmonument. In januari ’48 werden er nieuwe staatsiefoto’s van Wilhelmina gemaakt, waardoor het volk niet de indruk kreeg dat dit het jaar zou worden van de troonsafstand. Maar op 12 mei 1948 kondigde Koningin Wilhelmina haar aftreden aan:
“Er is de last van het klimmen der jaren, een achteruitgaan van kracht, weerstands- en arbeidsvermogen, van de krachten welke de geest onontbeerlijk zijn voor het nemen van verantwoorde beslissingen in de diepgaande en ingewikkelde vraagstukken die er in de tegenwoordige tijd maar al te veel zijn. Voor deze nuchtere werkelijkheid ben ik gesteld en ofschoon ik mij steeds bewust ben, dat de mens slechts wikt en god beschikt, meen ik toch in het welbegrepen belang van u allen en het rijk te handelen door het regeringsbeleid toe te vertrouwen aan Juliana, die naast wijs inzicht ook haar leeftijd voor heeft en over jonge frisse krachten beschikt.”".." “Overgroote vermoeienis, die noch mijn werk, noch mijn gezondheid ten goede komt en die onder den druk van de uitoefening van mijn zware taak, geen kans krijgt over te gaan, noopt mij ten tweeden male mijn toevlucht te nemen tot een regentschap" voegde ze aan haar toespraak toe. Per direct nam Prinses Juliana het regentschap weer op zich. Dit zou t/m 30 augustus 1948 duren, zodat Koningin Wilhelmina op haar verjaardag haar 50-jarig regeringsjubileum kon vieren (feitelijk regeerde ze dus iets minder dan 50 jaar). Desondanks is ze met afstand het langstzittende Nederlandse staatshoofd ooit.
Op 30 augustus kwam Koningin Wilhelmina alvast per trein aan in Amsterdam waar ze de volgende dag getrakteerd werd in het Olympisch stadion op een theatervoorstelling. Aan het theater met als titel ‘In Neerlands Tuin’ werkten militairen, acteurs, padvinders en sporters mee. Tot slot sprak Koningin Wilhelmina een dankwoord waarin ze ook Emma en Hendrik noemde:
“Ik denk aan
mijn moeder, aan wie ik zo onuitsprekelijk veel verschuldigd ben, aan haar, de wijze regentes die mij opvoedde en met haar moederlijke liefde en zorg omringde. Ook mijn man was bij het vervullen van mijn taak een grote steun.”
Op 3 september, een dag voordat Koningin Wilhelmina officieel afstand doet van de troon, werd op het IJ een grote vlootschouw gehouden. Aansluitend rijdt de Koninklijke familie door de stad om naar iedereen te zwaaien. Ook een dag later is er een rijtoer, maar dan zonder de inmiddels afgetreden Koningin Wilhelmina. In het Paleis op de Dam tekende ze de Akte van Abdicatie. Aansluitend stelde ze de nieuwe Koningin voor op het balkon van het paleis. Toen de oud-Koningin aan het einde van haar toespraak iets te enthousiast
“En ik acht me gelukkig met u allen te kunnen uitroepen: Leve de Koningin!’ gevolgd door een driewerf
‘Hoera!’ zei, schoot haar kunstgebit helaas los. Dat was duidelijk te horen aan de ‘volle mond’ waarmee ze ‘hoewra’ riep en zelfs haar dochter nog een kus gaf terwijl ze de grootste moeite moest doen het gebit niet uit haar mond te laten vallen.
© screenshots Beeld en Geluid
Twee dagen later, op 6 september, werd Koningin Juliana ingehuldigd in de Nieuwe Kerk. (
lees hier uitgebreid over de inhuldigingsdag van Juliana) Koningin Wilhelmina zat tijdens de plechtigheid naast haar kleindochter Irene en verliet na de feestdag meteen de stad om even tot rust te komen in de ‘Ruygenhoek’ in Scheveningen.
Op 7 oktober stond ze weer volop in de spotlights toen ze van haar dochter het Grootkruis Militaire Willemsorde uitgereikt kreeg.
In januari 1949 kwam kolonel van Gulik 7 fotoalbums aan Prinses Wilhelmina aanbieden. In de boeken stonden de resultaten van de ‘lenzenwedstrijd’: 'Onze fotograferende jongens overzee.' Verder werd in 1949 het Koningin Wilhelmina Fonds opgericht (KWF) Prinses Wilhelmina ontving bij haar gouden regeringsjubileum namelijk een nationaal geschenk en besloot het bedrag van ruim twee miljoen gulden te bestemmen voor de bestrijding van kanker. Hierdoor was het Koningin Wilhelmina Fonds een feit.
Ze was geen Koningin meer, en had meer vrije tijd dan ooit, maar toch verdween Wilhelmina niet helemaal naar de achtergrond. Zo opende ze in oktober 1949 het ereveld Loenen. Ze zou dus altijd een beetje de ‘oorlogskoningin’ blijven. Ook zette ze zich in voor het Leger des Heils en opende ze een tuinfeest.
Ter gelegenheid van haar 70e verjaardag op 31 augustus 1950 liet Wilhelmina zich fotograferen in Paleis op de Dam. Op een van de foto’s heeft ze
haar lievelingshondje Blackie op schoot die aan de hanger van zijn halsband heeft staan: Blackie, Paleis het Loo. Tevens kwam bij het vrijgeven van de foto’s de mededeling dat Wilhelmina haar verjaardag zonder openbare festiviteiten wenste te vieren. Sindsdien is Wilhelmina zich eigenlijk meer en meer gaan ‘terugtrekken’ op Paleis het Loo, maar wat niemand wist is dat ze zich in de jaren ’50 vooral ging bezighouden met het schrijven van een boek. “Eenzaam, maar niet alleen”..
Foto's: © Meijboom/RVD
